La frisa
França
Escócia
Irlanda
100
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
2100
- 100-
400 - Arribada en Escòcia de populacions en provenéncia d'Irlanda, qui parlava lo gaelic, qui hèn pauc a pauc le reiaume de Dal Riata sus la còsta Oèst escossesa.
- 400-
800 - Formacion de l'occitan e aparicion deus prumèrs tèxtes literaris a la debuta deu sègle XIau.
- 431
- Venguda deu Sent Patrick en Irlanda, on amia dab eth lo cristianisme.
- 563
- Lo Sent gaelic Colum Cille (Sent Columba), impòrta lo Cristianisme en Escòcia, obrant desempuish un monastèri fondat sus l'isla d'Iona.
- 795
- Arribada deus Vikings en Irlanda. Qu'an ua influéncia bèra sus la lenga, la cultura autanplan com suu paisatge irlandés.
- 900-
1000 - La lenga gaelica qu'ei parlada dens la màger part deu territòri de l'actuala Escòcia.
Lo nom gaelic deu reiaume qu'ei Alba.
- 1000-
1200 - Sègles deus trobadors. La lenga occitana raja a travèrs l'Euròpa tota.
- 1070
- Malcolm Ceann Mòr, lo Rei Malcolm III, marida la princessa anglo-saxòna Margaret, e l'anglés veng la lenga de la cort.
- 1169
- L'Irlanda vei l'arribada deus Normands, e dab eths mantuas diferéncias de lenga e de tradicions.
- 1323
- Creacion a Tolosa deu Consistòri del Gai Saber e redaccion d'un tractat de gramatica occitana en 1356.
- 1539
- Ordenança de Villers-Cotterêts: lo francés ei impausat coma sola lenga oficiala.
- 1540
- Mesa en plaça deu mecanisme de « renonciacion e restitucion », peu biais deuquau tots los proprietaris fonsièrs irlandés son obligats de jurar aleujança au rei Ennric lo VIIIau tà póder conservar las lors tèrras.
- 1567
- Pèir de Garros preng la defensa de la Lenga d'Òc.
- 1603
- Union de las Coronas d'Escòcia e d'Anglatèrra. Jaume VI (James VI) d'Escòcia deveng Jacques I d'Anglatèrra. La cort muda a Londres.
- 1607
- Hugida deus Comtes ; los Comtes de Tír Eoghain e Tír Chonaill quitan l'Irlanda e son acusats de trahida.
- 1695
- Instauracion de las Leis Penalas ; aqueras leis hican en plaça une opression radicau deus catolics irlandés.
- 1746
- L'armada hanovriana deu Rei George II venc lo joen pretendent, Bonnie Prince Charlie, a la batalha de Culloden.
D'aquera des.hèita resulta l'interdiccion de la màger part deus elements de la cultura gaelica.
- 1767
- Lo Testament Navèth qu'ei arrevirat en gaelic peu Dr James Stuart de Killin e lo Dugald Buchanan de Rannoch. Lo Testament Ancian n'ei en 1801.
- 1793
- L'abat Gregòri publica lo son "Rapòrt sus la necessitat d'avalir los patoès" pendent la Convencion.
- 1845
- La Grana hamièra. L'amassada de pomas de tèrra en Irlanda veng a mancar. La populacion irlandesa qu'ei baishada de 8 a 6 millions, en pr'amor de la hamièra, de l'immigracion e de la malaudia. Regde locutors irlandés natius quitan lo país.
- 1872
- Le lei sus l'Educacion (Escòcia) rend oblibgatòria l'educacion sus tot lo territòri, mès excludish l'ensenhament gaelic.
Aquò hèr per la lenga un prejudíci pesuc.
- 1884
- Creacion en Irlanda de l'Associacion Atletica Gaelica (G.A.A.), tà promòver los espòrts irlandés.
- 1904
- Prèmi Nobel de literatura decernit a Frederic Mistral entà la sua òbra Mirelha redigida en occitan.
- 1916
- L'insurreccion de Pascas. L'insurreccion de Pascas dura ua setmana. Los miaires de la susmauta son en seguir condemnats a mòrt. Qu'ahuèca la colèra deus Irlandés e eishama au miei de la populacion un maucontentament gran de cap a la Grana-Bretanha.
- 1922
- L'Irlanda qu'ei declarada Estat Liure, après annadas de dominacion anglesa.
- 1935
- Loís Alibert publica la Gramatica occitana que fixa la grafia classica de l'occitan.
- 1937
- Entrada en aplicacion de la « Bunracht na hÉireann » (Constitucion irlandésa), l'Irlanda se hè oficialament ua Republica.
- 1951
- La lei Deixonne autoriza l'ensenhament de las lengas regionalas e oficializa l'apellacion "occitan".
- 1985
- Ua unitat d'ensenhament en gaelic qu'ei creat dins ua escòla de Glasgow, rapidament seguida per d'autas dins las islas Hébrides exterioras. I a uei en Escòcia mei de 60 unitats e escòlas d'ensenhament en gaelic.
- 2005
- Creacion, per la lei sus la Lenga Gaelica (Escòcia), de l'organisme public Bòrd na Gàidhlig, dab amira de preservar lo gaelic e lo son estatut de lenga oficiala d'Escòcia, e de desvelopar lo nombre de locutors gaelics.
- 2011
- L'article 75-1 introdusish las lengas regionalas dins la Constitution, "Las lengas regionalas apartenguen au patrimòni de la França." mès ne lor acòrda pas ua vertadèra reconeishença. L'occitan e las autas lengas regionalas de França perseguishen las suas reivindications.
Aqueth projècte estoc finançat damb lo sosteng de la comission europèa.