De tostemps enlà la Gasconha, coma totas las autas regions çaquelà, estoc ua tèrra d’emigracion e d’immigracion. Quan lo Cesar descrivèva l’Aquitània com ua entitat a despart dins la Gaula, ua espècia de « Far West » de la romanitat, la Gasconha n’ei pas un « cuu-de-sac » enter la Mar Grana, los Pirenèus e Garona.

Partim ...

sus la Tenaresa, aquera rota de transumància coneishuda desempuish le neolitic qui permet aus tropèths e aus aulhèrs de religar los Pirenèus a las Lanas girondinas sense traversar nat arriu.

Empruntem ...

los Camins Jacaires (Santiago de Compostela) qui perméten aus romius pedanhs de religar l'Euròpa deu nòrd a la Galicia espanhòla.

Espiem ...

las cordèras qui permetèvan de passar en Espanha deu temps de la Dusau Guèrra mondiau tà escapar a la barbaria nazia e aus vichistes e eventuaument juntar la Resistancia. Rotlem uei lo dia sus las rotas qui vesen los estivaires  se desplaçar cap a la Mar Grana o los esquiaires cap aus Pirenèus, Pirenèus qui dinc un periòd recent (mitat deu sègle XXau) èran un passatge enter vesins deu nòrd e deu sud meilèu qu’ua termièra clavada.

La Gasconha estoc tanben ua tèrra d’emigracion.

Orsalhèrs

Sense òrdre cronologic, parlem deus « Orsalhèrs », aqueths Ariegés qui dinca la Premèra Guèrra mondiau gahavan orsets orfeans, lor aprenèvan lo « mestièr » e los hasèvan lo lors companhs d'espectacle e de viatge dins la França, l’Euròpa lhèu lo Monde, enqüèra a còps qualificat de Navèth quan parlavan de las Americas. Après, la demanda èra tau que beneficiaràn de "cordèras russas" de hornidors d'orsets.

Capdèths de Gasconha

Parlem de'us qu'apèran los « Capdèths de Gasconha » qui fauta, d’aute avenidor o possibilitat de maridatge, venguèvan militaris reputats au servici deus poderós qui los pagavan : per la guèrra de Cent Ans, un còp deu costat deus Anglés, un còp deu costat deus Francés, mès tostemps Gascons.

Mosquetàris deus reis de França

Parlem enqüèra deus Mosquetàris deus reis de França dab la legénda romançada ei mei flatosa que non pas la trista vida de mercenàris ; o d’aqueths autes gascons « deu pòble » venguts Generaus o Manescaus deu Napoleon 1er, lhèu vengut Rei de Suèda com lo paulin Bernadotte.

aventurèrs deu quotidian

D’autes « aventurèrs deu quotidian » an traversat l’Atlantica tà cercar ua vida mei bona cap aus espacis americans deu nòrd o deu sud a conquesir e a còps hèr fructificar o en desvolopar los mestièrs de l’ostaleria e de la restauracion a New-York per exemple a la debuta deu sègle XXau. Daubuns « tornavan au país » fortuna hèita.

La perta de populacion aurà mantuas rasons : la crisa deu filloxèra qui guasta las vinhas, regde presentas, a la debuta deu sègle XXau, la Prumèra Guèrra mondiau qui asseca la trenca d'atge deus gojats enter 18 e 30 ans. L’arribada de man d’òbra « estrangèra » permeterà lo manteng de l’activitat economica : familhas italianas dins lo Gèrs per exemple tàu trabalh agricòl, familhas polonesas tà bastir los barratges pirenencs, familhas espanòlas vengudas per rasons economicas puish politicas après la « Guerra Civil » de 1936, populacions qui hugivan la guèrra dins lo Nòrd de la França en 1940, familhas portuguesas, magrebinas per hèr còrda e enfin ua immigracion « mei aisada » de familhas qui se venguen installar en Gasconha tà profitar de la sua doçor de víver o enqüèra l’instalacion de familhas qui hugen las persecucions o las misèrias d’autas partidas deu Monde.

Las reestructuracions deu modèle paisan après las annadas 1970 qui hèn passar l’agricultura d’ua policultura alimentària qui hè viver o subrevíver mantuas familhas a ua poliproduccion intensiva qui necessita mensh de man d’òbra an amiat a un exòde rurau massiu : desplaçament cap aus centres urbans (Tolosa, Bordèu, Tarba) e los lors bacins industriaus (aeronautica, armament...) en deishar territòris bèths se despoblar dab ua populacion qui's hè vielha.

 Assistam a ua metropolizacion autorn de las vilas bèras que caleré contrabalançar en manténguer servicis publics, mejans de transpòrts, mòdes de vita e de produccion qui perméten a tota la populacion de profitar d'aqueths espàcis.

Per acabar sus un clunhet, notem que la rota qu'empruntan los troces de l'Airbus A380, floron de la modernitat e de l’industria aeronautica europenca tà juntar Bordèu a Tolosa ei la rota qu'utilizavan jà los romans dus millenàris i a, plan longtemps abans las autorotas.

Los films "L'orsalhèr" deu Jean Fléchet ; Farrebique e Biquefarre deu Georges Rouquier.

L'article : Depuis Ercé, les Bénazet ont conquis l'Amérique