Los edificis religiós de Gasconha an plan patit au briu deus sècles.

Los edificis preromanics

Demòra pas gaire d'edificis  religiós consacrats a las divinitats aquitanas puish romanas. Las glèisas deus prumèrs temps de la crestiantat son conegudas per las descripcions meslèu que per los sons vestigis pr'amor qu'an deishat la plaça a edificis ulteriors. Demòran çaquelà rèstas importantas, coma la basilica paleocrestiana de Sent Bertrand de Comenge o tralhas dens l'aparelh, aquò's a díser la disposicion, la fòrma e las dimensions de las pèiras.

L'art romanic

A la fin deu sècle X, en Gasconha e endacòm mes, se pòt véser un gran estrambòrd de fervor religiosa, lo culte de las relíquias s'espandish e los romivatges creishen, mei que mei lo de  Sent Jacme de Compostèla. Es alavetz que neish puish eshamia l'art romanic dens las glèisas mes tanben las abadias que se multiplican.

Au plan basilicau en longor succedís lo plan en crotz. Las constrentas arquitecturalas permeten sonque un praube esclairament . En efet lo pes de las vòutas semicircularas de pèira exigís murralhas espessas dab pauc d'aubridas e ahortidas per perpès deus grans.

L'escultura s'exprimís dens los elements arquitecturaus que son los timpans e los capitèths. La pintrura es presenta dens las frescas coma dens la glèisa de Mont d'Astarac (32) o la capèra de Lugaut a Retjons (40).

Las glèisas e las abadias romanicas estón sovent remanejadas, o sovent destrusidas tà hèr la plaça a quauques edificis mes grans o mes a la mòda.

Los parçans praubes qu'avèvan pas lo de qui cau tà bastir navèras glèisas an donc guardat los sons tesaurs romanics coma dens las vaths pirenencas. Podèm atau mentàver los suberbèths retaules de las vaths d'Aura e deu Loron.

Se pòt véser un exemple significatiu de l'evolucion deus estiles dens las duas vesias que son l'esmiraglanta basilica romanica de Sent Just de Valcabrèra en contrabaish de la catedrala gotica de Sent Bertrand de Comenge pitada suu son promontòri.

L'art gotic

Lhevat quauques exemples coma las catedralas de Baiona o de Bordèu, lo gotic n'a pas avut dens lo Miejorn e particularament en Gasconha l'importància e lo lustre qu'a avut dens las regions deu nòrd mès s'es espandit en seguir lo romanic.

L'emplec sistematic de la crotzada d'ogivas permet de hèr portar lo pes de las vòutas sus pielars solides e non pas sus las murralhas. Las naus son mes hautas, los murs son aleugerits, afortits per arcabòts, e pòden ester traucats per veirèras nautas e larjas, que balhan lutz dens l'edifici.

Las frescas son remplaçadas per veiraus, coma los de la catedrala d'Aush (32), òbra d'un pintre-veirèr de Sent Sever, Arnaut de Mòlas, que signèc son òbra en gascon.

Cèrtas, lo cap d'òbra deu gotic meridionau, que se ditz tanben tolosan, en teulas, es, tot pròche, en Lengadòc, la basilica Sent Sernin, mès s'es espandit suu davant de la Gasconha com ac muishan los cloquèrs de Granada (31), Bèumont de Lomanha (82), Lombèrs (32), Sent Liser (09).

https://fr.wikipedia.org/wiki/Architecture_eccl%C3%A9siastique

https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_%28%C3%A9difice%29

https://fr.wikipedia.org/wiki/Cath%C3%A9drale_Sainte-Marie_d'Auch

https://blogthucydide.wordpress.com/2005/06/02/larchitecture-religieuse-romane/

http://fresques.ina.fr/landes/landes.html

http://www.persee.fr/doc/anami_0003-4398_1954_num_66_25_5976 (l'architecture religieuse du diocèse d'Auch)