Mots en viatge...
PartatjarMots en viatge...o l'apòrt de l'occitan a la riquessa de la lenga francesa
Au miei de tots los mots que s'a empruntat la lenga francesa, en foncion deus periòdes, a d'autas lengas d'Euròpa o deu monde, mes d'un milèr de mots francés venguen de las lengas regionalas de França. Mantuns centenats venguen de la lenga occitana.
La significacion, mès tanben la prononciacion o enqüèra l'escritura d'aquestes mots an podut evoluar, segon lo lor estatut o lo lor emplec.
Daubuns mots, emplegats dempuish dejà bèth temps a en França, son venguts plan corrents : terrasse, costaud, casserole, escalade, amour… Mès la lor origina occitana n'ei pas coneguda pr'amor, la lenga occitana un còp desvalorada, qu'an presentat lo mes sovent aqueth passatge d'un mot deu latin au francés en díser que s'èra hèit per l'intermediari de l'italian.
Aqui quauques exemples d'emprunts, e tanben los periòdes istorics corresponents (sonque errors possiblas plan solide) : abeille (XVIème), cadenas (XVIème), cigale (XVIème), garrigue (XVIème), truc (XVIème), calanque (XVIIème), causse (XVIIIème)…
Qu'ei lo cas tanben per tèrmes de marina : baïne, radeau (XVème), cargaison (XVIIème), noms de peishs : congre (XIIIème), anchois (XVIème), daurade (XVIème), recèptas de cosina : bouillabaisse (XIXème), cassoulet (XIXème), ventrèche... Tots aqueths mots, au jorn d'auei, que son passats en lo francés estandard.
Las mòdas, eveniments particulars, o autors, enqüèra, qu'an podut balhar tanben un reclam duradís a cèrts mots o expressions : citem per exemple los Trobadors, Michel de Montaigne, Alphonse Daudet, Marcel Pagnol ou Jean Giono...
L'anglò-american, lenga comercialament dominanta, contunha auei d'influençar lo francés, coma ac hèn tanben un heish d'autas lengas.
Pr'aquò, qu'ei interessant de constatar quauquas « proximitats » : au vòste avis, quina lenga influencèc l'auta (o las autas) dens aqueths quauques exemples ?
- curtain (angl.) / cortina (oc) / courtine (fr) : rideau
- mushroom (angl.) / mossaron (oc) / mousseron (fr) : un camparòu reputat !
- corner (angl.) / cornèr (oc) : coin, recoin
- wait (angl.) / guaitar (oc) / guetter (fr)
Amor qu'ei un nom d'origina latina, amore(m). Mès, los mots latins de la medisha natura dolore(m), calore(m), son venguts douleur e chaleur en francés, dolor e calor en occitan, e autaplan en castelhan (espanhòu), o enqüèra dolore e calore en italian. L'evolucion deu mot amor(em) auré donc divut balhar en francés ameur (que s'encontra justament dens lo dialècte picard). Mès lo movement deus Trobadors passèc pr'aquiu, e la fin'amor d'aquestes poètas plan coneguts a l'Atge-Miejancèr deishèc lo mot amor se cambiar en amour.
http://apfvalblog.blogspot.fr/p/contact.html
Questions
- Balhar quauques exemples de mots arribats au francés au sègle XVI.
- E coneguerés autes exemples de mots francés venguts de l'occitan ?
- Coneishes mots d'autas lengas adoptats peu francés ?
Activitats
E saberàs rengar los mots aci-devath empruntats peu francés a las lengas qui seguishen : germanic (o alemand), arabe, breton, italian, portugués, chèc :
Pistolet, pifre, robòt, alambic, algèbre, esparnhar, cabai, dolmen, desbarrassar, calècha, goéland, actitud, dessenh, gasèla, equipar, embarrassar, ananàs, menhir
Aqueth projècte estoc finançat damb lo sosteng de la comission europèa.