Neishuda lo 7 de mai de 1748 a Montauban, d'un carnissèr, Pierre Gouzes, e d'ua goja, Anne-Olympe Mouisset, Marie seré la hilha naturau deu marqués Jean-Jacques Lefranc de Pompignan, de qui la sua mair seré estada la mestressa. 

A 17 ans, qu'esposa Louis Aubry, plan mes vielh qu'era ; qu'ei oficièr « de boca » de l'intendent de Montauban, e que n'aurà un gojat, Pierre. Coma considera lo maridatge coma « la tomba de l'amor e de la hisança », que s'anguerà installar a París dambe'u son hilh, en deishar lo son òme, personatge grossièr e inculte, que sembla d'estar mòrt en 1766 au moment d'un aigat de Tarn. Que hè balhar ua educacion coma cau au son dròlle, e decida de se cambiar lo nom : Marie Gouzes veng Olympe de Gouges.

Hemna damb caractèr e fòrça independenta, qu'encontra dens la hauta societat de la capitala Jacques Béatrix de Rozière, ric proprietari deus transpòrts militars, damb qui viurà maritaument dinca la sua mòrt.

Olympe de Gouges pensa prumèr en ua carrièra literària, mes que tot dens lo teatre pr'amor que sosca de vénguer comediana ; que  n'acaberà d'alhors per fondar la sua companhia pròpia.

Lo son combat contra l'esclavatge

Lo 30 de junh de 1785, la Comédie Française inscriu au son repertòri, e aquò a maugrat de cèrtas reticéncias deus comedians (que depénen financèrament deus gentilòmes de la crampa deu rei), ua pèça d'Olympe « Zamore et Mirza, ou l'heureux naufrage », pèça subversiva destinada a atirar l'atencion deu public suu sòrt tragic deus esclaus negres dens las colonias francesas. De sigur, non s'atirerà pas sonqu'amics, pr'amor que lo Còdi Negre, edictat per Louis XIV, e mes d'actualitat que non pas jamès, a la velha de la Revolucion, enriquish bon nombre de personatges de la Cort. Lo comèrci de las vitalhas coloniaus representa la mieitat deu comèrci exterior de França. La sua pèça de teatre que serà finalament tirada deu repertòri de la Comédie Française.

Que publica en 1788 « Réflexions sur les hommes nègres », e que profiterà deus prumèrs eveniments de 1789 ende tornar hèr jogar la sua pèça dambe'u títol « L'esclavage des Noirs », e aquò la rendrà celèbra.

Lo son combat per l'egalitat

En noveme de 1788, que hè publicar la sua celèbra « Lettre au Peuple », pamflet politic on preconiza un impòst volontari pagat per tots los òrdis de la nacion e la diminucion deu poder deu rei ; qu'alèrta tanben suus problèmas a prepaus deu deficit financèr deu país.

En deceme de la medisha annada, que publica « Remarques Patriotiques » on definish los drets de ciutadans e lo ròtle d'un governament constitucionau. Que prepausa tanben divèrsas mesuras concrètas : liberacion deus esclaus dens las colonias, drets ende'us mainatges orfanins e las mairs celibatàrias, recèrca libra de la paternitat, condicions mes bonas per l'ospitalizacion e la maternitat, dret au divòrci - sol dret acordat a las hemnas per la Revolucion – dret a l'eretatge per totas e tots, remplaçament de l'institucion deu maridatge per un contracte sociau, creacion de talhèrs nacionaus ende'us caumaires e de larèrs ende'us mendicants, creacion d'un teatre nacionau e obertura d'un teatre dedicat a las hemnas escrivanas, mesuras ende carrèras netas e pavadas…

Fervorosa revolucionària, mès conscienta que la Revolucion ei miada per un punhat d'òmes de la borgesia centralista, Olympe publica en 1791 la « Déclaration des Droits de la Femme et de la Citoyenne ». Mès, si la Revolucion establish un dret de vòte censau sonca reservat a un cèrt nombre d'òmes, qui estrema donc las hemnas, qu'abolish de fèit un dret de vòte e d'eligibilitat qu'avèvan dejà aqueras medishas hemnas, particularament dens los Pirenèus, on votavan dempuish sègles, eretavan autanplan coma los òmes e podèvan donc vénguer « cap d'ostau ». Que calerà aténder 1945 ende que las hemnas augen lo dret de vòte – o lo tornèssen recuperar !

De totas las suas reïvindicacions revolucionàrias, n'i a ua que passa mau dens los rengs deus ultras, qu'ei l'abolicion de la pena de mòrt. Olympe de Gouges s'opauserà donc a tota condamnacion a mòrt, en prepausar quitament de participar a la defensa de Louis XVI davant la Convencion.

Que defenerà publicament las posicions deus Girondins federalistas, contra los Jacobins (e mes que tot Robespierre) partisans d'ua republica « une et indivisible ». Après la caduda deus Girondins en 1793, e après que tots los sons amics aujan hugit la capitala (Condorcet, Roland, Vergniaud…), que herà aplacar dens París ua darrèra aficha prepausant aus Francés un referéndum au sufratge dirècte ende que cadun posca indicar la sua causida de govèrnament, e caigerà atau devath la miaça de la pena de mòrt. Lo 20 de julhet de 1793, qu'ei arrestada e empresoada. Lo 2 de deceme de la medisha annada, a 7 oras deu maitin, lo Tribunau Revolucionari la jutja sense nat avocat de la defensa e la condamna a mòrt autanlèu. La qui ei considerada coma la prumèra feminista de França serà executada lo lendoman.

https://fr.wikipedia.org/wiki/Olympe_de_Gouges