Se tròban còrnamusas suus tres parçans estudiats. En espiar finament, sol lo principi ei comun empr’amor las lors diferéncias de fabricacion, de produccion deu son e de jòc son çaquelà importantas.

Coma fonciona la còrnamusa ?

La còrnamusa qu’ei un instrument de vent. S’i tròba tostemps los medishs elements constitutius. Un sac sople e estanc (a l'origina, regde sovent de cuer), resèrva d’aire sus la quau son fixats au mensh dus canèths. Lo sac qu’ei caperat o pas per un teishut.

Un deus canèth serveish a balhar l’aire dins lo sac. Qu’ei generaument equipat d’ua sopapa qui empacha l’aire de tornar sortir deu sac peu medish camin. L’aire qu’ei balhat sia en bohar dab la boca, sia dab un bohet.

Lo o los autes canèths, alimentats per l’aire contengut dins lo sac, serveishen a la produccion deu son. Per har un son, son equipats d’espiulas simplas, com las clarinetas, o doblas, com l’autbòi.  Aqueras espiulas sont fixadas au cap deu canèth qui se tròba dins lo sac, e son deu còp invisiblas.  Quan la pression d’aire sufeish au dihens deu sac, aqueras espiulas son botadas en vibracion, e hèn cadua un son.

Los canèths sonòres pòden produsir un son de hautor permanenta, e s’apèran bordons. 

Pòden tanben hèr ua melodia obténguda en boçoar o desboçoar dab los dits traucs horats lo long d’aqueth còr sonòre. Son alavetz canèths melodics. 

D'on provénguen las còrnamusas ?

En l’estat actuau de las recèrcas, lo principi auré estat inventat dins las vaths de l'India 4000 ans ha aproximativament. Los Grècs, puish los Romans, deu temps de las lors expedicions, aurén tornat miar lo principi d’aqueth instrument e l'auren utilizat e espandit (Neron per exemple en jogava). Atau, se tròban còrnamusas "istoricas", suu territòri de l'espandida de la romanizacion (Euròpa, Africa deu nòrd, Orient-Mejan).

Las còrnamusas semblan s'èster diversificadas a la fin de l’Edad Mejana. Aulhors sus la planeta, son arribadas mei tardivament dab los migrants (America, per exemple).

Suus nòstes territòris

Escòcia

En Escòcia, la mei coneishuda a l’ora d’ara, qu’ei aperada,  en gaelic escocés, Pìob Mhòr, qui significa Grana Còrnamusa (en anglés, qu’ei Great Highlands Bagpipe (Grana Còrnamusa de las Hautas Tèrras) de qui l’abreviacion GHB ei correntament emplegada). Qu’a un canèth de jòc (chanter) e tres bordons verticaus.

Irlanda

En Irlanda, la mei coneishuda au dia de uei s’apèra, en gaelic, píb uilleann, qui significa Grana Còrnamusa (en anglés, ei Uillean Pipes).

L'aire qu’ei balhat per un bohet e un sistèmi regde perfeccionat de bordons activats per claus jogadas dab l'abansbraç, produseish un jòc regde elaborat.

Gasconha

En Gasconha, la mei conseishuda s’apèra la boha o còrnamusa de las lanas de Gasconha en francés.

De petita talha, las duas partidas sonòras son dins la medisha pèça de boès. Mei qu'un bordon, qu’ei un canèth qui permet un acompanhament ritmicò-armonic. Un mistèri demòra : la sua proximitat dab còrnamusas eslovacas, çaquelà regde luenh geograficament.

Estoc regde jogada de las annadas 1850 a 1920. Lo darrèr musicaire tradicionau (Justin Jeanty Benquet) morishcóc en 1957, e la boha manquèc desaparéisher. Dins las annadas 1970, musicaires l'an reviscolada e hèita evoluar. Uei, que coneish un ensenhament, ua practica e ua difusion regde dinamics.

La boha, cornemuse occitane de Gascogne

Les cornemuses en général

https://fr.wikipedia.org/wiki/Cornemuse

The national piping center in Glasgow

Na Píobairí Uilleann